Çocukluk Çağında Beslenme

Yazar: Noema Aile

Çocuklarda aşırı kilo veya obezite oranları gün geçtikçe artmaktadır. Ebeveynlerin çoğu çocuklarda obezite ve aşırı kilolu olma durumları ile ilgili genel olarak bilinçlidir. Fakat buna rağmen birçoğunun çocuklarının ne yemesi ve yememesi gerektiği konusunda kafası hala karışıktır.

Çocuğunuz hangi besinden ne kadar tüketmeli?

Çocuğunuz yeterli kalsiyumu alabiliyor mu ve nasıl alabilir?

Çocuğunuz yeterli demiri alabiliyor mu ve nasıl alabilir?

Çocuğunuz fazla kilolu mu?

Çocuğunuz ister yeni yürümeye başlayan bir bebek, ister ergen olsun sağlıklı besleniyor olması çocuğun fiziksel ve zihinsel gelişimi için olmazsa olmaz bir kuraldır.

Sağlıklı beslenen çocuklar gelişimleri için doğru zamanda doğru gıdalara ihtiyaç duyar. Hangi yaşta olursa olsun çocukların ihtiyaç duydukları bazı önemli bileşenler vardır. Bu bileşenlerin vücudun ne kadar ihtiyaç duyduğu farklı yaş gruplarına göre değişkenlik göstermektedir. Çocuklarda iyi beslenme için çocuğunuzun öğünlerindeki yemeklerin porsiyon ve içerikleri bu ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak oluşturulmalıdır. Her yaş grubu beslenme için önemli bir yer taşısa da iyi beslenme için en kritik zaman, çocuğun doğduğu günden itibaren 3 yaşına kadar geçirdiği süreç olduğu belirtilmektedir.

Bebeklik Dönemi

Bebeklik döneminde bebeğiniz ister anne sütü ister formül mama (veya ikisinin kombinasyonu) ile besleniyor olsun, beslenmesindeki her tür denge süt ile ilgilidir. Bebeğiniz için aldığı anne sütü veya formül mama hayatının ilk yıllarında ihtiyaç duyduğu hemen hemen her türlü besini ona sağlayabilecek niteliktedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), bebeklerin doğumdan sonraki birkaç saat içinde emzirmeye başlamasını, ilk 6 ay boyunca anne sütüyle beslenmesini ve 2 yaşına kadar emmeye devam etmesini önermektedir.

Yaklaşık altı ayını tamamlamış olan çoğu bebeğin diyetine demir takviyeli tahıllar, püre haline getirilmiş sebze, meyveler ve et gibi katı yiyecekler eklenmeye başlar. 6 ila 9. Aylarında olan ve emzirilen bebeklerde anne sütünden yeterli miktarda demir ve çinko alınamadığı için yaşına uygun pişirilmiş et ve tahılların beslenmesine eklenmesi faydalı olacaktır. Küçük çocuklar gün boyunca sık ve yeterli miktarda, besin değeri yüksek ve çeşitli besin gruplarıyla beslenmelidir. Erken çocukluk dönemindeki kötü beslenme düzenleri, çocuklarda pek çok hatalığa ve vitamin eksikliğine yol açabilir.

Genellikle ebeveynler daha sağlıklı olduğunu düşündükleri için ‘az yağlı’ ürünleri kullanmaya dikkat ederler. Çalışmalar özellikle bazı bebeklerin gelişimi için yağ kısıtlamasının faydalı olabileceğini belirtmiş olsa bile, iki yaşın altında sağlıklı beyin ve sinir gelişimi için yeterli miktarda yağ alımının da önemli olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle, yağ alımının fazlaca kısıtlanmasına gerek yoktur.

Yürümeye Yeni Başlayan & Okul Öncesi Çocukları

Bu yaştaki çocukların gelişiminde ani değişimler ve ataklar sık görülür. Zaten iştahları da benzer şekilde gelgitlidir. Bir gün çok fazla yiyebilirken ertesi gün hemen hemen hiçbir şey yemeyebilirler. Bu son derece normal bir durumdur. Ayrıca ebeveynler olarak çocuklara sağlıklı seçenekleri sık sık sunabildiğiniz zaman da çocuklar ihtiyaç duydukları besinleri dengeli bir şekilde alabileceklerdir.

Vücudun yapı taşı olan kalsiyum güçlü, sağlıklı kemikler ve dişler geliştirmek için oldukça gereklidir. Bazen çocuklar sütün vücut için gerekli olduğuna inanmayabilir. Ancak süt ihtiyaç duyulan kalsiyumun alınabileceği en iyi kaynaktır.

Bunun yanı sıra; süt alerjisi, laktoz intoleransı olanlar veya sütün tadını sevmeyenler için de umutlar tükenmiş değildir çünkü onlar için de uygun olabilecek birçok seçenek mevcuttur. Örneğin; laktozsuz sütler, soya veya badem sütleri, soya peynirler, kalsiyum takviyeli portakal suları, tahıl gevrekleri ve yulaf ezmesi kalsiyum dolgulu zengin seçeneklerden bazılarıdır. Bunların hepsinin yanı sıra bazı durumlarda çocuk doktorunuz kalsiyum takviyesi kullanmanızı da önerebilir.

Lifli gıdalar beslenmedeki bir diğer önemli odak noktalarıdır. Yeni yürümeye başlayan ve okul öncesi yaş grubu çocuklar genel olarak çok daha fazla ‘hayır’ demeye başlarlar. Bunun yanı sıra bir de yediklerinin içeriğinde neler olduğu ile ilgili daha fazla bilgi sahibi olmaya başlarlar. Bu durumların bir araya gelmesi ile de çocuklarda hep aynı tür yemekleri (çıtır tavuk, köfte, patates, makarna gibi) tercih etme eğilimi görülebilir.

Bu dönem aynı zamanda çocukların beslenmesinde lifli gıda açısından zengin olan meyveleri, sebzeleri, bakliyatları ve tahılları teşvik etmenin tam zamanıdır. Lifli gıdalar sadece kalp ve diğer rahatsızlıkları önlemekle kalmaz, aynı zamanda sindirime yardımcı olur ve kabızlığı da önler. O nedenle çocuğunuzun beslenmesi içerisinde dengeli miktarlarda mutlaka bulundurulmalıdır.

İlkokul Çağı Çocukları

6-7 yaşındaki çocuğunuzun hayvanları ve hayvansal gıdaların nereden geldiğini öğrendikten sonra vejetaryen olmaya karar verdiğini açıklaması çok da beklenmeyen bir durum değildir. Bu durum çocuğunuzun yeterince protein alamayacağı anlamına gelmez çünkü protein sadece hayvansal gıdalardan elde edilmez. Pirinç, fasulye, yumurta, süt ve fıstık ezmesinin hepsinin içerisinde protein vardır. Bu nedenle çocuğunuz ister bir hafta, isterse hayat boyu hayvansal gıdalara hayır diyor olsun muhtemelen yine de yeterli miktarda proteini alabilecektir. Fakat bu besinleri tüketirken de şeker, yağ ve sodyumun fazla oranda tüketilmemesine dikkat etmek gerekmektedir.

Çocukların okula başladıkları ilk dönem kendi yiyecekleri üzerinde daha fazla seçme hakkına sahip oldukları ilk dönemdir. Özellikle de okul kafeteryasından istedikleri yiyecekleri tedarik edebiliyor iseler kekler, şekerlemeler, cipsler ve diğer sağlıksız atıştırmalıklar öğle yemeğinin vazgeçilmezleri olabilir. Vücudun karbonhidrat (şeker) ve sodyum alımına tabi ki ihtiyacı vardır fakat sağlıksız kilo alımına ve diğer sağlık sorunlarına yol açabileceği için aşırıya kaçmadan tüketilmelilerdir. Çocuğunuzun öğle yemeğini evden hazırlayarak göndermek, okuldaki öğle yemeği menüsünü birlikte değerlendirmek ve onu sağlıklı seçimler yapmaya teşvik etmek işlerin yolunda gitmesine yardımcı olabilir.

Ön Ergenlik ve Ergenlik Dönemi Çocukları

Ergenlik döneminde gençlerin yaşayacağı birçok gelişimsel değişimi destekleyebilmeleri için daha fazla kalori alımına ve birçok besine ihtiyaçları vardır. Ne yazık ki bazı gençler için bu ekstra kalori alımları sadece besin değeri çok az olan hazır, paketlenmiş ve abur cubur gıdalardan oluşmaktadır. Bazı ergenler de bunun tam tersini yaparak kalori, yağ veya karbonhidrat alımını kısıtlamaya girerler. Ergenlikte bazı gençler kilolarının ve vücut imajlarının fazlaca farkında olurlar. Bu dönemde bazen de yeme bozuklukları ve diğer sağlıksız yeme alışkanlıklarını da geliştirebilirler. Bu sebeple ebeveynler çocuklarının yeme davranışlarındaki değişikliklerin farkında olmaya ve haftada en az bir veya iki defa birlikte yemek yemeye özen göstermelidirler. Ayrıca, ebeveynlerin çocuklarına düzgün beslenme ve egzersiz yapma konusunda iyi bir örnek olmaları önemlidir.

Ergenlik döneminde kalori ihtiyacında artış olduğu gibi kalsiyum gereksinimleri de daha çoktur. Gencin kemik kütlesinin büyük bir kısmı bu dönemde oluştuğundan alınan kalsiyum miktarı daha önce hiç olmadığı kadar önemlidir. Bu nedenle ergenleri süt, süt ürünleri veya kalsiyum açısından zengin alternatifler tüketmeye teşvik etmek daha fazla kalsiyum almalarına yardımcı olabilir. Doğru beslenme, çocuğun kalsiyum, demir ve A,C ve D vitaminleri gibi temel besin maddelerini alımını sağlar.

Çocuğunuzun cinsiyeti de belirli bir besine daha fazla ihtiyacı olup olmadığı konusunda belirleyici bir role sahiptir. Örneğin, genç kızlar menstrüasyon döneminde kaybettiklerini yerine koyabilmek için erkeklerden daha fazla demire ihtiyaç duyabilirler.

Hangi yaşta olursa olsun çocuğunuzun sağlıklı beslenmesini sağlamak her zaman bir savaşa dönmeye meyillidir. Fakat bir yandan da unutulmamalıdır ki sağlıklı beslenme konusu öncelik verilmesi gereken önemli bir konudur. Çocuğunuz ancak sağlıklı beslenme alışkanlıkları edinerek sağlıklı bir yetişkin olabilir. Bu alışkanlığı edinebilmesi için de sizin desteğiniz ve rehberliğinize ihtiyaç duymaktadır. Çocuğunuzun yeme davranışları ile ilgili endişeleriniz varsa, bir uzmanla iletişime geçmeniz en doğru tercih olacaktır.

Su İçmeyi Unutmayın

Vücudun iyi bir şekilde çalışabilmesi için yeterli sıvıya sahip olması gerekir. Su, çocukların vücut ağırlığının yarısından fazlasını oluşturur ve vücudun tüm bölümlerinin düzgün çalışmasını sağlamak için gereklidir.

Küçük çocuklar için günlük olarak önerilen belli bir miktarda su yoktur. Bu nedenle onlara sadece susadıklarında değil, gün boyunca su içmeye teşvik etmek iyi bir fikir olabilir.
Genellikle bebekler yaşamlarının ilk yılında suya ihtiyaç duymazlar. 5-8 yaş çocukların günde 1 litre, 9-12 yaş çocukların günde 1,5 litre, 13 yaş ve üstü olan çocukların ise günde 2 litre su içmesi önerilmektedir.
Çocuğunuz suyun tadını sevmiyorsa, tat vermesi için biraz elma veya limon ekleyebilirsiniz.
Meyve ve sebzelerin de su için iyi kaynaklar olduğunu unutmayın.
Çocukların hasta iken, hava sıcakken veya fiziksel aktivite sırası ve sonrasında daha fazla su içmesi gerektiğini unutmayın.

Yaşa ve Cinsiyete Göre Günlük Tahmini Kalori İhtiyacı
Günlük Tavsiye Edilen Miktarlar*
Yaş	Kız/Kadın	Oğlan/Erkek
2-3 yaş	1000	1000
4-8 yaş	1200-1400	1200-1400
9-13 yaş	1400-1600	1600-2000
14-18 yaş	1800	2000-2400
*Bu miktarlar her yaş ve cinsiyet gruplarının tahmini enerji gereksinimlerine göre ortalama boy ve kilo referansları baz alınarak hesaplanmıştır.